Το πιο ακριβό μεροκάματο στοιχίζει μια ζωή και είναι ανασφάλιστο. Η Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη βρίσκεται στη μαύρη λίστα με τα θανατηφόρα εργατικά ατυχήματα κάθε χρόνο. Η δουλειά εποχική. Οι εφοπλιστές δηλώνουν αναρμόδιοι, οι εργολάβοι σηκώνουν τα χέρια ψηλά. Όσο για τις ομαδικές ασφαλίσεις; Δεν προβλέπονται καν!
«Από τα ανέλπιστα…»
Σε μια ήσυχη γειτονιά του Κορυδαλλού μένει τα τελευταία πενήντα χρόνια ο κ. Χρήστος Αρβανίτης με την οικογένειά του. Είναι ο πρώτος αμμοβολιστής που βγήκε σε σύνταξη στη Ναυπηγοεπισκευαστική Ζώνη Περάματος και ο μοναδικός στην Ελλάδα του 1994. «Εγώ ήμουν από τα ανέλπιστα», εξομολογείται χαμογελώντας πικρά. Τότε η ανταμοιβή του για τις 6.309 εργάσιμες μέρες ήταν 113.273δρχ. Σήμερα, στα 74 του χρόνια, προσπαθεί να τα βγάλει πέρα με τα 738 ευρώ, δοξάζει, όμως, τον Θεό για την υγεία του. Η αναμνηστική πλακέτα, δώρο του Σωματείου Αμμοβολιστών, όπου είναι επίτιμος, του δόθηκε «ως επιβράβευση της μακροχρονίου και αισίου τέλους της πορείας του στην Ένωση». Κυνικός ρεαλισμός: Τριάντα δύο χρόνια σε μια χειρονακτική και σκληρή εργασία για μια σύνταξη που «οι περισσότεροι δεν θα πάρουν». Οι κακές συνθήκες εργασίας, η επαφή με τις χημικές και τοξικές ουσίες αφαιρεί τη ζωή πριν τα 60 χρόνια.
«Μπροστά στην ανεργία και την πείνα δεν φοβηθήκαμε τον θάνατο», μου λέει και συνεχίζει: «Σε αυτή τη δουλειά, αν αντέξεις άντεξες, αλλιώς έμεινες άρρωστος. Πρώτα δουλεύαμε με σχοινιά. Τώρα έβαλαν σκαλωσιές. Αλλά και στις σκαλωσιές έχουν σκοτωθεί άνθρωποι, γιατί μπορεί να υπάρχουν κενά, χωρίς προστατευτικό σωλήνα. Έπειτα, σου δίνουν τεχνητό αέρα από το κομπρεσέρ, εισπνέεις δηλαδή διοξείδιο του άνθρακα. Εγώ πρόσεξα πάρα πολύ. Ήμουν ο μόνος που παράταγα τη δουλειά. Ίσως γι’ αυτό σώθηκα» καταλήγει. Και μετά ήταν και η δουλειά στο εξωτερικό που καμία σχέση δεν έχει με τις συνθήκες εργασίες στην Ελλάδα: «Εργάστηκα σε Δανία, Πολωνία, Γερμανία, Σαουδική Αραβία…Στη Γερμανία και στη Δανία αν δεν είχες κράνος, άρβυλα, γυαλιά δεν σε άφηναν να μπεις στο καράβι να δουλέψεις. Στη Σαουδική Αραβία σού έκοβαν μέρος του μισθού. Σου έδιναν ό,τι χρειάζεται για να βάψεις». Όσο για την ασφάλειά του; το ΙΚΑ ήταν η κύρια και μοναδική του ασφάλιση. «Ήρθαν κάποιες ασφαλιστικές επάνω στα βαπόρια, αλλά δεν ασφαλίστηκα ούτε εγώ ούτε σχεδόν κανείς. Δεν έφταναν τα λεφτά, δουλεύαμε εποχιακά».
Η πραγματικότητα των στατιστικών
Το 2006-τότε χρονολογούνται τα πιο πρόσφατα
στοιχεία του υπουργείου Απασχόλησης- 6.255 εργατικά δυστυχήματα, εκ των οποίων τα 128 ήταν θανατηφόρα, δηλώθηκαν στο Σώμα Επιθεώρησης Εργασίας (ΣΕΠΕ). Στον κλάδο των κατασκευών σημειώθηκαν τα περισσότερα με 61 νεκρούς, αποτελώντας ταυτόχρονα και έναν από τους κλάδους με την μεγαλύτερη παραβατικότητα. Τα περισσότερα από τα δυστυχήματα αφορούν σε πτώσεις από ύψος (30,5%), έκθεση σε ή επαφή με ηλεκτρικό ρεύμα (16,4%), ενώ ένα σημαντικό 22,7% δεν χαρακτηρίζεται. Οι συνθήκες στο εργασιακό περιβάλλον είναι ο πρώτος παράγοντας εργατικού ατυχήματος με ποσοστό 25%. Οι εργαζόμενοι ηλικίας 45-54 χρόνων είναι η πιο ευάλωτη ομάδα στα θανατηφόρα εργατικά δυστυχήματα (25%) και ακολουθεί η ηλικιακή ομάδα 35-44 χρόνων (24,22%).
Ποιος φταίει; 
Μπροστά στη θλιβερή πραγματικότητα των αριθμών, οι φορείς δίνουν μάχη καταμερισμού των ευθυνών. «Δεν συντρέχει δόλος ή ανευθυνότητα και δεν είναι μελετημένο», επισημαίνει ο πρόεδρος του Δ.Σ. της Ένωσης Ναυπηγοεπισκευαστών Πειραιά, Δημήτρης Μεταξάς. Σύμφωνα με τον ίδιο, το νομοθετικό πλαίσιο προβλέπει κυρώσεις για τους παραβάτες και οι έλεγχοι που γίνονται από την πενταμελή επιτροπή είναι αρκετοί. Όμως, ο ανθρώπινος παράγοντας και το μερίδιο ευθύνης των ίδιων των εργαζομένων που μπορεί να μη γνωρίζουν να χειριστούν σωστά τα μηχανήματα διαδραματίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο με την ευθύνη των εργοδοτών στο να συμβεί το μοιραίο. «Αν έρθει μια επιτροπή και πει “γιατί δεν έχεις αντιαναρροφητική;” δεν σημαίνει ότι εφόσον δεν την έχεις ο εργαζόμενος εκτίθεται σε κίνδυνο. Εκείνος που το χειρίζεται δεν το είδε;» αναρωτιέται, επισημαίνοντας ότι από την πλευρά τους οι εργοδότες έχουν δώσει βάση στην εκπαίδευση των εργαζομένων τους μέσα από μια σειρά προγραμμάτων που θα τεθούν σε εφαρμογή.
Ωστόσο, σύμφωνα με τον πρόεδρο του Σωματείου Μετάλλου Σωτήρη Πουλικόγιαννη, οι εργαζόμενοι παγιδεύονται στο καθεστώς της εποχικής απασχόλησης. Ποιος κάνει διαπραγματεύσεις μπροστά στην ανάγκη να βγάλει το μεροκάματο; «Βλέπω έναν εργαζόμενο να παλεύει σ’ ένα μαδέρι χωρίς σκαλωσιά. Όταν έχουν περάσει δύο μήνες από τότε που έχει να κάνει μεροκάματο και η οικογένειά του πεινά είναι τέτοια η σχέση εργασίας που όταν ο εργοδότης τού λέει “ανέβα τώρα”, εκείνος δεν έχει άμυνες από πουθενά. Μετά το 20ήμερο θα απολυθεί και ο εργολάβος μπορεί να μην του ξαναδώσει δουλειά», εξηγεί. Από την άλλη, οι πλοιοκτήτες δηλώνουν αναρμόδιοι να παράσχουν μέτρα ασφαλείας σε εργαζομένους που δεν υπάγονται σε αυτούς αλλά στους εργολάβους που έχουν μισθώσει να αναλάβουν το έργο.
Απροστάτευτοι οι εργαζόμενοι
Το ασφαλιστικό πρόβλημα των εργαζομένων της ΝΕΖ είναι ότι η εποχική απασχόληση δεν τους εξασφαλίζει ένσημα για αξιοπρεπή συνταξιοδότηση και εξασφάλιση σε περίπτωση ατυχήματος. Επιπλέον, κάποιες ειδικότητες, όπως οι αμμοβολιστές, έχουν υψηλό όριο συνταξιοδότησης και δεν προλαβαίνουν να πάρουν σύνταξη. Το ΙΚΑ δεν μπορεί να τους εξασφαλίσει και οι ιδιωτικές εταιρείες δεν έχουν διεισδύσει στην αγορά, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι εργαζόμενοι να μη συμμετέχουν σε ομαδική ασφάλιση.
«Συμβαίνει το εξής τραγικό», εξηγεί ο κ. Μεταξάς: «Υπάρχει μια υποχρεωτική ασφάλιση στο ΙΚΑ, αλλά το κόστος της συνδρομής επιχείρησης-εργαζομένου φτάνει περίπου τα 1.300 ευρώ τον μήνα. Όταν ένας εργαζόμενος χτυπήσει έχει και τον πόνο του και το οικονομικό του πρόβλημα. Είναι εντελώς ακάλυπτος. Αν μείνει μερικώς ανίκανος του βγάζουν μια πρόωρη σύνταξη με την οποία δεν μπορεί να ζήσει. Αν είχε ιδιωτική ασφάλιση θα ήταν καλυμμένος πλήρως. Με το ΙΚΑ καταστράφηκε», παραδέχεται και συνεχίζει: «Μέχρι πρότινος υπήρχε μια ιδιομορφία και δεν μπορούσε να λειτουργήσει το σύστημα της ομαδικής ασφάλισης, αλλά τώρα έχουν βρει μια λύση. Το θέμα είναι ότι οι εργαζόμενοι έχουν έκτακτη απασχόληση. Σήμερα που έχουμε αντικείμενο βάζουμε μια δουλειά για 10 ανθρώπους και πρέπει να τους παρουσιάσουμε στην ασφαλιστική εταιρεία. Αύριο όμως βλέπουμε ότι η δουλειά απαιτεί άλλους 10 τους οποίους πρέπει να καλύψει η ασφάλεια».
Στον αντίποδα των λεγομένων του βρίσκεται ο κ. Πουλικόγιαννης που εκπροσωπεί το Σωματείο. «Παίζεται ένα ωραίο παιχνίδι σήμερα όπου οι ασφαλιστικές εταιρείες συνεργάζονται με το πολιτικό σύστημα για να μας οδηγήσουν προς την ιδιωτική ασφάλιση. Ίσως έτσι όπως έχει καταντήσει το ΙΚΑ η ιδιωτική ασφάλιση να είναι ένα αποκούμπι, όμως εμείς είμαστε ξεκάθαρα κατά. Θεωρούμε ότι το ΙΚΑ είναι ένας γίγαντας που αν λειτουργήσει σωστά δεν θα αδυνατεί να πληρώνει συντάξεις».
Αβέβαιοι για το μέλλον τους οι εργαζόμενοι προσπαθούν να εξασφαλίσουν ένα μεροκάματο ακόμα. Σε αυτό το κλίμα της ανασφάλειας, το υπουργείο Απασχόλησης γιόρτασε στις 28 Απριλίου την Παγκόσμια Ημέρα για την Ασφάλεια & Υγεία στην Εργασία..
Το κείμενο προήλθε από ρεπορτάζ που είχα κάνει για ασφαλιστικό, κλαδικό περιοδικό. Οι φωτό είναι από το google και θα αντικατασταθούν σε λίγο καιρό.
